یادداشت|ظرفیت بی‌نظیر خانه‌های تاریخی شوشتر برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی

ابواالفضل مهدی‌پور، فعال میراث‌فرهنگی و راهنمای گردشگری، در یادداشتی نوشت: معماری خانه‌های سنتی ایران از دیرباز زبان‌زد خاص و عام بوده زیرا با طراحی منحصربفرد خود علاوه بر ایجاد زیبایی و تنوع در عرصه معماری توانسته است زیبایی غیرقابل‌وصفی را نیز در تمامی نقاط این کشور به‌وجود آورد.

خانه محل آرامش و آسایش اهالی ساکن در آن است و وجود بستری برای ایجاد آرامش از ویژگی‌های معماری خانه‌های ایرانی است و وجود قسمت‌های مختلف خانه‌های قدیمی برای ایجاد محلی امن و آرام علت دیگری بر وجود ذوق و قریحه و تبحر معماران ایرانی در طراحی و ساخت این ابنیه‌هاست.

یکی از مهمترین ویژگی‌های بافت تاریخی شهر شوشتر که این دیار باستانی را به سرزمینی گردشگرپذیر و محبوب تبدیل کرده خانه‌هایی است که در دل کوچه‌پس‌کوچه‌های این شهر جای گرفته و هر خشت آن را هنرمندانی با دقتی خاص چیده‌اند که بندبند آن تداعی‌گر فرهنگ و هنر این سرزمین است.

دکتر غلامحسین معماریان، استاد تمام و عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران، درمورد وضعیت بافت تاریخی شوشتر به این نکته اشاره کرده است که: «شوشتر شهری پرآب است و ۲ رودخانه از کنار بافت تاریخی آن عبور می‌کند. رودخانه کارون تبدیل به ۲ شعبه اصلی شده که یکی از آنها شطیط و دیگری گرگر نام دارد. همچنین نهر داریون از بخشی از شهر شوشتر می‌گذرد. همان‌گونه که می‌دانید بخشی از رودخانه گرگر وارد مجموعه آسیاب‌های شوشتر می‌شود که به ثبت جهانی رسیده است.»

او ادامه می‌دهد: «بافت تاریخی شوشتر در حدود چهار دهه اخیر در معرض نابودی کامل قرار گرفته است. به گونه‌ای که هنگامی که در بافت تاریخی این شهر قدم می‌زنید دیگر به ندرت خانه‌های قدیمی را می‌بینید.»

شرایط به گونه‌ای است که در بافت تاریخی که وسعت آن حدود ۲۴۰ هکتار برآورد شده است الان به سختی می‌توان ۲۰۰ خانه تاریخی را دید. این در حالی است که شاید در گذشته بیش از ۲ هزار خانه تاریخی در این بافت وجود داشته است. بنابراین بسیاری از خانه‌های تاریخی در بافت شوشتر تخریب شدند و آنچه از بافت باقی مانده کوچه‌هاست و خانه‌هایی قدیمی که همچنان پابرجا هستند.

با وجود همه تغییرات در بافت شهری هنوز هم می‌توان با گشت‌وگذار در کوچه‌پس‌کوچه‌های شوشتر و دیدار از خانه‌های قدیمی تصویری از شهر شوشتر در گذشته در ذهن ثبت کرد.

حس‌وحال قدم زدن در  این خانه‌ها آنقدر زیبا و چشم‌نواز است که نه‌تنها مردمان ایران بلکه از سراسر جهان با این کوچه‌ها و پس‌کوچه‌ها و این خانه‌ها حال خوشی پیدا می‌کنند‌.

ساختمان‌های قدیمی شوشتر هنوز هم در گوشه و کنارش نفس می‌کشند و دلخوشی کوچکی هستند برای کسانی که معتقدند روزی شکوه معماری قدیمی و سنتی ایرانی بالاخره با مدرنیته زمان حال  گره خواهد خورد و حاصل این پیوند شوشتری زیبا و دیدنی می‌شود.

خانه‌های قدیمی و معماری بومی و اصیل شوشتر بخشی از حافظه تاریخی آن هستند. آن‌وقت‌ها که هنوز مردشهر در آهن و فولاد و بتن محصور نشده بودند با خاک و سنگ، آب و آفتاب در بستر آگاهی و تجربه‌های دیرین فضاهایی را سامان دادند که امروزه یادگارهای آن جزو میراث فرهنگی ما و آیندگان سرزمین هست؛ خانه‌هایی که براساس الگوی معماری ایرانی و اقلیم منطقه شوشتر ساخته شده و المان‌های معماری منطقه به وفور در این خانه‌ها می‌توان دید.

المان‌های مانند ستون‌های گرگری با نقش بیَک، ایوان‌های شدادی، شبستان، شوادون، هشتی، سی‌سرا، کوره و... .

خانه‌هایی که در گذشته مأمن مردان و زنان قدیمی و سنتی بودند و  امروزه با توجه با مدرنیته شدن هنوز دلسوزانی هستند که در کنار هم  با تلاش و سخت‌کوشی پا جای پای گذشتگان می‌گذارند و به احیای این خانه‌ها می‌پردازند.

خوشبختانه با یاری بخش خصوصی چند سالی است شاهد رونق بازسازی و کاربری دادن به خانه‌های تاریخی شوشتر که در حال فراموشی بودند هستیم؛ خانه‌هایی مانند خانه سرابی، خانه مستوفی، خانه شیخ سوینی، خانه طبیب و افضل، خانه مقدم، خانه جامعی، خانه انگورزاده، خانه نقلی اوسونا، خانه جزایری، خانه بابو، خانه حاجی، خانه رحیمی‌زاده، خانه زایر و خانه‌های دیگر که یا در حال مرمت و یا تعیین کاربری و یادآور شکوه فرهنگ و معماری کهن دیار شوشتر هستند.